Ontwerp: Grafisch Geluk
De ketentafel Archeologie van fairPACCT presenteert bij deze twee fair pay voorstellen en vraagt om een reactie van alle betrokkenen: bij voorkeur vóór woensdag 1 november 2023 en uiterlijk vóór woensdag 15 november. Gebruik hierbij het onderstaande invulformulier. Het betreft een proeve voor een Functiehuis en een Standaard-regeling secundaire arbeidsvoorwaarden. Deze zijn primair bedoeld voor bedrijven en organisaties zonder Cao, maar ze kunnen ook aanknopingspunten bieden voor andere werkverleners.
De terugkoppeling door fairPACCT en de ketentafel op basis van de binnengekomen reacties gebeurt voor 1 december.
Proeve voor een Functiehuis
Veel archeologen werken in loondienst (met uitzondering van de specialisten, die in veel gevallen als zzp’er werkzaam zijn) en de betaling aan hen is vaak matig, zo blijkt uit algemeen onderzoek. Specifieke gegevens worden echter landelijk niet periodiek verzameld. De ketentafel heeft daarom een nieuwe Arbeidsmarktmonitor onder werkenden laten houden door Femke Tomas, docent/onderzoeker bij Hogeschool Saxion. Ook is in haar opdracht een inventarisatie van de archeologische functies en honoreringen bij vijf soorten werkverleners door bureau Marbles gemaakt: drie grote bedrijven, twee kleine bedrijven, gemeente, omgevingsdienst en ingenieursbureau. Op basis hiervan ligt er thans vanuit de ketentafel een proeve van een Functiehuis met een overzicht van de huidige inkomsten per uur. Het gaat om vijf hoofdcategorieën met ieder drie typen functies: medewerker, projectleider, (materiaal)specialist, depotbeheerder, adviseur. FairPACCT en de ketentafel zijn doende met het inschakelen van een erkend functiewaarderingsbureau met het oog op een officieel Functiehuis voorzien van beschrijvingen, waarderingen en inschalingen.
Ter consultatie:
Standaardregeling secundaire arbeidsvoorwaarden
Ten behoeve van de secundaire arbeidsvoorwaarden is door de ketentafel gestart met het in beeld brengen van de wettelijke bepalingen. Voorts geldt dat voor de archeologie veel sectoren als aanpalend kunnen worden bestempeld. Daarom heeft de tafel een detailvergelijking gemaakt met de bepalingen in vier Cao’s, namelijk Gemeenten; Bouw en Infra; Groen, Grond en Infrastructuur; Bos en Natuur. Ook bestudeerde de ketentafel de oude ingetrokken Cao van een archeologiebedrijf dat een verzelfstandigd onderdeel van de rijksoverheid is. Op basis van dit alles heeft ze een Standaard-regeling vervaardigd, die algemene aanbevelingen aan alle bedrijven en organisaties met name zonder cao in deze deelsector bevat én overwegingen ter individuele beoordeling per bedrijf of organisatie. De tafel is nog aan de slag met een notitie specifiek voor zzp’ers. Voorts beraadt zij zich op een aparte leidraad voor (sociale) veiligheid.
Ter consultatie:
Financiële stimulansen voor fair pay noodzakelijk
De Raad voor Cultuur heeft in februari 2022 een Cao voor de opgravingsbedrijven en een nieuwe beroepsorganisatie van archeologen bepleit. De staatssecretaris van OCW beschouwt in haar beleidsreactie van november 2022 het Cao-advies van de Raad als een advies aan de sector. Dat laatste geldt volgens haar eveneens voor de keuze om wel of geen beroepsorganisatie in te richten. Desalniettemin is zij van mening dat een goed georganiseerde sector een duidelijke meerwaarde heeft, niet alleen voor het functioneren van de arbeidsmarkt. Daarom heeft zij gedurende drie jaar (opstart)middelen uitgetrokken voor het versterken van de sectororganisatie. Ze stelt voorts de sociale dialoog te stimuleren via fairPACCT. Maar fairPACCT en de ketentafel hopen op meer financiële stimulansen van rijkswege voor archeologische werkzaamheden, die op dit moment in het geheel niet gesubsidieerd worden. Zoals deze in het voorzicht zijn gesteld voor fair pay in de rijksgesubsidieerde delen van de culturele sector. Bovendien kan het Rijk het goede voorbeeld geven bij zijn aanbestedingen gericht op een eerlijke prijs en een faire beloning.
___________________________________________________________________________
Download hier het invulformulier*:
* Het invulformulier kun je bij voorkeur vóór 1 november en uiterlijk vóór 15 november terugmailen aan fairpacct@platformacct.nl.
___________________________________________________________________________
Lees verder over wat vooraf ging:
Korte voorgeschiedenis
Na een verkenning brachten de Raad voor Cultuur en de Sociaal-Economische Raad in 2017 het adviesrapport ‘Passie gewaardeerd’ uit. Het verdienvermogen van werkenden in de culturele en creatieve sector blijft achter, zo constateerden zij. De raden riepen op om richtlijnen te ontwikkelen voor redelijke vergoedingen. Op basis hiervan verscheen er in 2017 een Arbeidsmarktagenda met drie speerpunten: structurele sociale dialoog, verdienvermogen versterken, arbeidsvoorwaarden verbeteren. Ook ontstond de Fair Practice Code met drie principes: fair pay, fair share, fair chain.
Wettelijke bepalingen zonder compensatie voor bedrijven en organisaties
De Erfgoedwet (en voorgangers) kent veel bepalingen. Zo mogen alleen bedrijven of (overheids) organisaties met een landelijk certificaat opgravingen doen bij archeologisch beschermde monumenten en gebieden. Ook zijn er richtlijnen die erop toezien dat bepaalde handelingen slechts voorbehouden zijn aan kwalitatief hoogwaardige actoren/archeologen. Daarnaast geldt op basis van de Algemene wet bestuursrecht (per 1 januari de Omgevingswet) dat er voor concrete onderzoeken en opgravingen, veelal lokale omgevingsvergunningen nodig zijn. Er zijn echter geen rijksgelden voor de hoge kosten die met de wettelijke bepalingen gemoeid kunnen zijn. Zelfs de compensatie van het Rijk aan gemeenten voor excessieve opgravingskosten in bijzondere gevallen is in 2012 geheel verdwenen. Daar komt bij dat veel overheden bij hun eigen aanbestedingen voor archeologische onderzoeken, opgravingen e.d. de prijs zeer laag houden. Deze marktwerking zorgt ervoor dat er bijna geen winstmarges zijn voor de betrokken bedrijven en organisaties, zodat o.a. fair pay voor werkenden moeilijk te realiseren is.
Specifieke vooronderzoeken
Met subsidie van het ministerie van OCW heeft Platform ACCT in december 2020 door HTH Research het vooronderzoek ‘Archeologen, arbeidsvoorwaarden en werkomstandigheden in Nederland’ laten uitvoeren. Het vond plaats in het kader van de evaluatie van de Erfgoedwet. In maart 2021 gevolgd door het rapport ‘Betere Arbeidsvoorwaarden en Werkomstandigheden in de Culturele en Creatieve Sector. Een voorstel voor vervolgstappen 2021-2024.’ De aanbevelingen waren als volgt. Herhaalonderzoek in de vorm van een Arbeidsmarktmonitor, bij voorkeur onderdeel van de Erfgoedmonitor. Gesprekken met kwetsbare groepen over hun arbeidsmarktpositie en behoeften. Agenderen o.a. bij de evaluatie van de Erfgoedwer van het effect van de marktwerking op de arbeidsmarktpositie. Een overzicht of benchmark van de geboden arbeidsvoorwaarden en werkomstandigheden bij opgravende bedrijven. Haalbaarheid (en wijze van invulling/uitvoering) van een Cao archeologie onderzoeken. Opstellen van een tarievenrichtlijn met minimum- of normtarieven voor archeologen die zzp’er zijn. Draagvlak creëren. Borging en handhaving later te bepalen.
Programma fairPACCT en samenstelling Ketentafel vanaf 2022
Het driejarige programma fairPACCT van Platfom ACCT is per 2022 met behulp van OCW-subsidie begonnen om fair pay te concretiseren. De Ketentafel Archeologie is gestart in maart 2022. Ze bestaat op dit moment uit tien leden: vier algemeen werkenden, twee specialisten, een vertegenwoordiger van een vakopleiding, twee bedrijven en een uitzendbureau. Henk Koster, o.a. directeur Stichting Infrastructuur Kwaliteitsborging Bodembeheer, is onafhankelijk voorzitter.
Actuele Arbeidsmarktmonitor archeologie
Op dit moment presenteert de Ketentafel zoals in het HTH-vooronderzoek aanbevolen een actuele Arbeidsmarktmonitor. Het betreft het rapport ‘Inventarisatie arbeidsvoorwaarden archeologie. Op basis van een enquête onder de beroepsgroep.’ van Femke Tomas, docent/onderzoeker bij Hogeschool Saxion. Voor de volledigheid moet vooraf gemeld worden dat archeologen een HBO- of WO-opleiding hebben gevolgd.
Gegevens werkveld
Uit de enquête met 416 respondenten (een kwart van de geschatte populatie) en een vijftal diepte-interviews blijken de volgende kwetsbare groepen bij de werkenden:
– Respondenten zonder Cao. Zij verdienen ook relatief minder dan respondenten mét Cao en zijn minder tevreden met hun doorgroeimogelijkheden en uren.
– Jonge archeologen. Zij verdienen relatief minder, hebben (uiteraard) minder vaak een actorstatus en hebben vaker een tijdelijk contract.
– Vrouwen. Zij hebben in vergelijking met mannen iets vaker een tijdelijk contract en verdienen relatief minder in vergelijking met mannen. Het lijkt er tevens op dat vrouwen vaker uitstromen of niet starten in de archeologie.
– Mensen met een beperking. Alumni met een functiebeperking maken procentueel gezien minder deel uit van de arbeidsmarkt in archeologie.
Hierbij wordt de toevoeging gemaakt dat tot ca. 45 jaar het gemiddeld bruto-uurloon van het archeologisch werkveld significant lager ligt dan het gemiddeld bruto-uurloon in Nederland.
Adviezen aan Ketentafel
De respondenten hebben een duidelijke voorkeur voor een Cao, mits goed in kaart gebracht wat de voor/nadelen zijn voor de verschillende groepen en helder gecommuniceerd. Gepleit wordt ervoor om inspiratie op te doen bij andere Cao’s, zoals de Cao Bouw en Infrastructuur, de Cao van Groen, Grond en Infrastructuur en naar de arbeidsvoorwaarden van aanpalende werkvelden te kijken, zoals bodem en ondergrond, maar ook de Cao van de overheid.
Houd bij een Cao rekening met pensioenopbouw, vergoeding lange reistijd en werken in zware omstandigheden. Ook zouden de respondenten graag aandacht zien in de secundaire arbeidsvoorwaarden voor een werkauto, thuiswerkvergoeding, hogere kilometervergoeding, reistijd als werktijd, scholing, vergoeding voor intern/verblijf, fysiotherapie, overuren, aantal vakantiedagen en seniorendagen.
Tevens wordt opgemerkt dat er in het archeologisch werkveld sprake lijkt van een negatieve prijsspiraal binnen de huidige marktwerking. Dit wordt in verband gebracht met de arbeids-voorwaarden en de kwaliteit van het archeologisch onderzoek/het op te leveren product.
Gesuggereerd wordt:
– Om te bepalen wat commercieel eerlijke prijzen zijn, te kijken naar aanpalende disciplines, zoals binnen de aardwetenschappen, milieuhygiënisch onderzoek of de bodemsector.
– Spreek een percentage af van de bouwsom.
– Onderzoek of het mogelijk is om marktcorrigerende afspraken te maken.
Tot slot vragen de respondenten ook aandacht voor de lage lonen en de vele tijdelijke en 0-urencontracten. Introduceer hiervoor ook een benchmark door archeologische bedrijven, het introduceren van tarieven voor zzp’ers en uiteraard de eventuele Cao. Stel een functiehuis op voor archeologie.
Ter kennisname:
Idem, bijlage 1. Definitieve standaard vragenlijst arbeidsmonitoren archeologie
Idem, bijlage 2. Vragenlijst enquete arbeidsmarktvoorwaarden archeologie 2022-2023
Idem, bijlage 3. Resultaten Onderzoek Arbeidsvoorwaarden Archeologie ACCT details
Idem, bijlage 4. Ketentafel Archeologie projectplan inventarisatie arbeidsvoorwaarden
Meer informatie
Invulformulier (Het invulformulier kun je bij voorkeur vóór 1 november en uiterlijk vóór 15 november terugmailen aan fairpacct@platformacct.nl)
FairPACCT ketentafel Archeologie (lees verder onder het kopje ‘actueel’ of ‘over de tafel’)
Gerelateerde berichten
Derde ketentafel muziekprofessionals van start
Binnen het programma fairPACCT werken we aan betere tarieven en voorwaarden voor werkenden in de cul
Fair pay praktijkinstrumenten: Begrippenkader, Opdracht Kompas en ZZP-startuurtarieven voor Film/AV-sector
De ketentafel Film/AV van fairPACCT presenteert bij deze drie fair pay praktijkinstrumenten.
Mijlpaal ketentafels programma Verbetering Arbeidsvoorwaarden
Deze maand is een belangrijke mijlpaal gehaald binnen het programma Verbetering Arbeidsvoorwaarden e
